Son zamanlarda hem dünya hem de Türkiye’de Bitcoin başta olmak üzere kripto paralara olan ilgide bir artış söz konusu. Halihazırda piyasada yer alan birçok kişi, fiyatın 20 bin dolara yürüdüğü 2017 yılı kadar olmasa da çevresindekilerin Bitcoin’i sormaya başladıklarını aktarıyorlar. Ayrıca kripto para borsaları da son günlerde hacim rekorları kırdı. Biz de okur kitlemizin büyümesinin hız kazanmasından böyle bir hareketlilik olduğunun farkındayız.
Yukarıda saydığım nedenlerle kripto paralar ile yeni tanışanlara rehber niteliğinde olacak bir yazı yayınlamaya karar verdik. Burada yer alan tavsiyeler, anlaşılması herkes için kolay olmayan kripto para sektöründe pusulanız olacak. Sorularınız olursa, bunları aşağıda bulunan yorum bölümünden sorabilirsiniz.
1 – Yatırım yaparken planlı olun
Planlı yatırım yapmak, düşünmesi kolay ama verilebilecek en etkili tavsiyelerin başında geliyor. Kripto para dünyasında yıllardır var olan birçok kişi bile hâlâ bir plana sadık kalarak yatırım yapmıyor ve sıklıkla fevri hareket ediyor. Bir kripto para satın aldığınızda çıkmak istediğiniz tarih ve bir fiyat seviyesi belirleyin. Örneğin, bir kripto paranın 30 dolar veya 30 bin dolar olacağına inanıyorsanız planınız o kripto parayı bu fiyat seviyesine gelince satmak olmalı. Hem Twitter hem de BitcoinTalk gibi mecralarda geçmişte Bitcoin’in fiyatı 1 dolara ulaştığında satın almak için çok geç olduğunu söyleyen birçok insan görebilirsiniz. Bu planı, fiyat hedefi değil, bir zaman hedefi koyarak da düzenleyebilirsiniz. 100 dolar veya 100 bin dolarlık bir fiyat hedefi yerine, 3 yıl sonra satmak gibi bir hedef belirlenebilir.
Diğer yandan yatırım yaparken ortalama dolar maliyetini gözetmek yararlı olabilir. Ortalama dolar maliyeti, belirli bir yatırım aracından düzenli aralıklarla aynı miktarda alma yöntemini ifade eder. Bir kişi, her ayın aynı günü 1000 TL’lik Bitcoin alıyorsa, bu ortalama dolar maliyeti gözetilerek yapılan bir yatırımdır. Böylece Bitcoin’i fiyat düşük seviyedeyken de yüksek seviyedeyken de almış olursunuz. Bu, Bitcoin’i yüksek fiyattan almaktan daha iyidir. Riskinizi azaltır.
2 – Araştırın, riske alabileceğiniz miktarı yatırın
Bitcoin, yaklaşık 11 yıllık bir varlık olsa da geleneksel varlıklara göre hala yüksek risk taşır. Bundan dolayı, Bitcoin veya diğer kripto paralara ayıracağınız para, her zaman tamamen kaybetmeyi göze alabileceğiniz kadar olmalı. Öte yandan çeşitli sosyal medya platformlarında boy gösteren kişilerin görüş ve tavsiyerlerine körü körüne inanmayın. Bu kişilerin kendi paralarının ne kadarını riske ettiği, ne zaman yatırım yaptıkları ve kâr hedefleriyle ilgili bir bilginiz olamaz. Onların risk algıları, sizin risk algılarınızdan farklı olabilir. Kendi araştırmanızı yapmanız, kripto para alanında başarı oranınızı önemli ölçüde artıracaktır.
3- Güvenilir borsaları seçin
Bugün kripto para piyasasında yerli ve yabancı olmak üzere yüzlerce borsa var. Sadece Türkiye’de bulunanların sayısı belki de 50’ye yaklaşıyor. Bu kadar seçenek arasından güvenilir bir platform seçmek zor olabilir ancak bunun için belli başlı ipuçları var.
Her şeyden önce güvenilir bir borsa şeffaf olmalı. O borsanın yöneticilerinin kim olduklarını bilmeniz ve kendilerini saklamıyor olmaları burada önem taşır. Bir diğer önemli nokta, kullanmayı düşündüğünüz borsanın regülasyon ve yasalarla uyumlu çalışıyor olması. Ayrıca bir kripto para borsası, finansal açıdan güçlü olmalı. Finansal açıdan güçlü olmayan borsalar, olası bir hack halinde kullanıcılarını mağdur edebilir ve paranızı geri alamayabilirsiniz. Her yıl kripto para piyasasında onlarca borsa hack’leniyor ve bu saldırılarda on milyonlarca dolarlık kripto para çalınıyor. Bir borsanın daha önce hack’lenmiş olmasından çok, hack’lenmesine rağmen kullanıcılarına geri ödeme yapabiliyor olması önemlidir.
Güvenli bir borsa, iki faktörlü doğrulama sistemlerine izin veriyor olmalı. Hatta mümkünse fiziksel bir güvenlik anahtarı kullanma imkanı da sunmalı. Bunlar, sizin borsadaki hesabınızın güvenliğini artırır. Ek olarak borsada müşterilere ait kripto paraların çok büyük bir bölümü cold storage, Türkçesi ile soğuk depolama olarak adlandırılan yöntemle saklanmalıdır. Güvenliğe büyük önem veren borsalarda müşteri fonlarının yüzde 90’ından fazlası soğuk depolama yöntemiyle tutulur. E-posta ile doğrulama da mutlaka uygulanmalıdır. Böylece her transfer işleminde e-posta ile onay vermeniz gerekir ve bu güvenliği artırır.
Güvenilir bir borsa seçiminde bir başka konu müşteri desteği kalitesidir. Duyarlı bir müşteri desteği, size zaman kazandırır ve endişelerinizi hafifletir. Doğrulama işlemi, para yatırma-çekme, emirler ile ilgili sorunlarınız borsalar tarafından hızlıca çözüme kavuşturuluyor olmalıdır. Aksi takdirde bu, zaman ve paradan ödün vermenize yol açabilir.
Güvenilir borsalarla ilgili zaman zaman çeşitli metrikleri olan farklı listeler yayınlanıyor. Daha önce yazdığımız bir haberde bunlardan güvenilir olan bir listeyi sizlerle paylaşmış ve Türkiye’den de bazı borsaların bu listede yer aldığından bahsetmiştik. Habere buradan ulaşabilir, listenin güncel halinin linkini de haberde bulabilirsiniz.
4 – Özel anahtarlarınızı kendiniz tutun veya güvenilir bir borsayı kullanın
Özel anahtar, kripto para cüzdanınıza erişilmesine izin veren bir harf ve rakam dizisidir. Adres sahibi dışındakilere gizli tutulan özel anahtarlar, bir nevi şifre işlevi görürler. Özel anahtarınıza ulaşan biri, tüm varlığınızı alabilir. Borsalarda kripto para sakladığınızda, temelde paranızı bir başkasının cüzdanında saklamış olursunuz. Borsalar, paralarınızı sizin adınıza tutarlar. Bu durum, kullandığınız borsa güvenilir değilse tehlike oluşturabilir. Kripto paralarınızı borsada saklamayıp, özel anahtarlarınızı kendiniz tutmak için başta Ledger, Trezor vb. gibi donanım cüzdanları ile BRD veya Electrum gibi mobil cüzdanları tercih edebilirsiniz.
5- Mutlaka iki faktörlü doğrulamayı kullanın, mümkünse fiziksel anahtar
Hemen hemen borsaların hepsi bugün iki faktörlü doğrulama sistemi sağlıyor. Yetkisiz birinin hesaplarınıza erişmemesi için hesaplarınızda mutlaka iki faktörlü doğrulamayı etkinleştirin. SMS ile doğrulamayı kullanmayın. Bu yöntem, SIM kartlar kopyalanabildiğinden risk içeriyor. Borsa hesaplarınıza Google Authenticator veya Authy gibi doğrulama uygulamalarını bağlayın. Çoğu borsa, bunu belirli işlemler için zaten zorunlu tutar. Hatta mümkünse, yani borsanız buna izin veriyorsa fiziksel güvenlik anahtarı kullanın. Bugün en yaygını Yubikey’dir.
6- Sabırsız olmayın
Kısa vadeli yatırımı da tercih edebilirsiniz fakat uzun vadeli düşünmek genellikle daha iyi sonuç verir. Kısa vadeli olarak alım satım yapmaya karar verdiyseniz risklerinizin farkında olun, planlama yapın ve planlamanıza sadık hareket edin.
Aşağıdaki tweet, 2011 yılına ait ve sabırsız bir kripto para yatırımcısının verdiği kötü kararı gözler önüne seriyor. 1700 BTC satın alan Greg Schoen, “Keşke fiyat 0.30 dolara geldiğinde satmak yerine tutmuş olsaydım. Şimdi 8 dolar!” diyor.
7- Düşük hacimli, yüksek volatiliteli coin’lere dikkat edin
Kripto para piyasalarında en yaygın olarak kullanılan fiyat ve veri takip platformu CoinMarketCap’tir. Burada bazı kripto paraların son 24 saat içinde yüzde 500’lerden 1500’lere varan artışlar yaşadığını görebilirsiniz. Sakin olun ve o noktada kripto paranın işlem hacmine bir göz atın. Büyük olasılıkla 500 bin doların altında olduğunu göreceksiniz. Böylesine yükselmiş ve işlem hacmi küçük olan bir varlığa yatırım yapmak zar atmak gibidir, çoğunlukla paranızı kaybetmekle sonuçlanır.
Örneğin son 24 saatte CoinMarketCap’e göre, yüzde 640 oranında artış sağlayan SMLY’yi (SmileyCoin) ele alalım. Yeni bir yatırımcı, bu artış karşısında SMYL’nin büyük getiriler sağlayabileceğini düşünebilir ancak daha yakından baktığınızda bu yükselişin sadece 2 bin 700 dolarlık bir işlem hacmiyle desteklendiğini görebilirsiniz. Bu durumda, fiyat artışının deneyimsiz yatırımcıların dikkatini çekmeye çalışan bir kişinin çabasıyla oluşmuş olması muhtemeldir.
8- Ucuz fiyatlı coin, daha yüksek kâr potansiyeli demek değildir
Yeni başlayanların yaptığı en büyük hatalardan biri, piyasa değeri yerine coin’in fiyatına bakmaktır. Örneğin bir kripto paranın değeri 1 dolar olabilir fakat dolaşımda o kripto paradan 100 milyar adet vardır. 1 dolar x 100 milyar = 100 milyar dolar demektir. Dolayısıyla bu kripto paranın yükseleceği seviye sınırlıdır. 10 dolar olursa, dolaşımdaki miktar göz önüne alındığında bu 1 trilyon dolarlık bir para demektir. Bugün tüm dünyadaki altının piyasa değeri 7 trilyon dolar ile ifade ediliyor. Öyleyse 10 dolar ne kadar mümkün?
Coin’leri fiyatları yerine piyasa değerlerini göz önünde bulundurarak değerlendirin. Rakiplerinden daha düşük piyasa değerlerine sahip ancak en az onlar kadar, hatta daha iyi coin’leri aramak en mantıklı yol.
9- Bir emir defterinin işleyişini anlayın
Aşağıda gördüğünüz, kripto para borsası BtcTurk’e ait emir defteridir. Küçük tasarım farklılıklarıyla tüm borsalarda emir defterlerinin görünümleri aynıdır. Yeşil tarafta alış emirleri, kırmızı tarafta ise satış emirleri listelenir. Bir emir defterinde fiyat, miktar ve toplam/kümülatif bölümlerine yer verilir. Miktar ve fiyat, işlem yapılmak istenen toplam kripto para sayısı ve her bir kripto para için satmak veya almak istenilen fiyatı ifade eder. Toplam ise miktar ve fiyatın çarpımıyla elde edilen değerdir.
Aşağıdaki örnekte işaretlenen bölümde her biri 62 bin 728 TL fiyatla 1.42 BTC almak istenilmektedir. Bu bir açık emirdir ve henüz gerçekleşmemiştir.
Alıcıların almak istedikleri miktar için ödemeyi kabul ettikleri fiyatla satıcıların satmak istedikleri miktar için razı oldukları fiyat emir defterinde eşleştiğinde işlem gerçekleşmiş olur. Yukarıdaki örnekte en tepedeki alış ve satış emirlerine bakıldığında, emirlerin eşitlenmediği ve farkın 44 TL olduğu görülüyor.
10- Hiçbir şey sürekli yükselmez, kâr alın
Hiçbir şeyin sürekli yükselmeyeceğini her zaman akılda tutun. Buna Bitcoin de dahildir. Piyasa değeri ile en büyük kripto paranın neredeyse 20 bin dolara tırmandığı 2017 yılının Aralık ayında birçok insan fiyatın daha da artacağı beklentisi ile piyasaya yığıldı ve mağdur oldu. Özellikle 2017’de deneyimlendiği gibi fiyatı sert bir şekilde yükselen bir varlığa kötü zamanda dahil olmak kayıpla sonuçlanabilir. Diğer taraftan eğer Bitcoin’e doğru zamanda girdiyseniz ve fiyatın yükselmesi ile elde ettiğiniz kâr sizi tatmin ediyorsa trenden inmeye hazırlanın. Bunu tek hamlede yapmayın. Fiyatın yukarıya doğru devam edebileceği ihtimalini göz önünde tutarak ilk önce portföyünüzün yüzde 30’unu, sonra kalan yüzde 30’u ve en sonunda son parçayı satın. Bu yöntem, kârınızı alırken potansiyel yükselişleri de kaçırmamanızı sağlar.
11- Garantili yüksek getirilere şüpheyle bakın
Bugüne kadar kripto para piyasasında yüksek gelir vadiyle cezbedilen yüz binlerce insan dolandırıcıların kurbanı oldu. Aylık ve yıllık bazda gerçek olamayacak yüzdelerle getiriler vadeden sahte projelerin tek amacı elinizdeki parayı çalmaktır. Bu dolandırıcılıklar bazen bir yatırım planı görünümünde, bazen otomatik alım satım botu (garantili yüksek gelir sunan), bazen de bulut madenciliği görünümünde olabilirler.
Örneğin yakın zaman önce PlusToken adındaki bir dolandırıcılık projesinde, yatırımcılara PLUS adındaki bir kripto para üzerinden aylık yüzde 10’dan yüzde 30’a varan garantili getiriler sunuluyordu. Bu şekilde on binlerce kullanıcıya ulaşan sistem, en sonunda tıkandı ve çöktü. Dolandırıcılar, yatırımcılardan tam 3 milyar dolar değerinde kripto para toplamışlardı.
Bir başka örnek ise İsviçre merkezli olduğunu iddia eden LTC Markets. 75 yaşındaki bir kadın, internet sitelerinde gezinirken bu projenin reklamını görüyor ve tıklıyor. Sistem, yüzde 85’e varan saatlik getiriler vadediyordu. İlk önce 250 pound yatıran yaşlı kadın, başlarda önemli miktarlarda ödeme alınca daha fazla yatırdı ancak sonunda 11,000 pound kaybetti.
12- FOMO’ya kapılmayın
FOMO, kripto para piyasasında sıklıkla karşılaşacağınız bir terim olacak. Fear of Missing Out’un baş harflerinden oluşan bu terim, fırsatı kaçırma korkusunu ifade ediyor. Değeri hızla yükselen bir kripto para karşısında fırsatı kaçıracağımızdan korkabiliriz ve bu bizi yanlış karar almaya sürükler. Muhtemelen o kripto para, bizim fırsatı kaçırmaktan korkup satın aldığımız noktalara yakın bir yerden geri dönecektir. Kripto para dünyasında her gün yeni fırsatlar olduğunu unutmayın.
Sorularınız mı var? Aşağıdaki yorum bölümünden ulaşın.
Güncel yazı ve projeleri instagram'da duyuruyorum. Takip et, iletişimde kalalım ✔️@tahamumcu
